သာသနာ့အလံတီထြင္​ခဲ့သူကဘယ္​သူလဲ

သမိုင္​းအမွန္​ကို ​ေဖာ္​ထုတ္​ျခင္​း
"သို႔"
သာသနာ့အလံ တီထြင္​သူ အစစ္

ဗုဒၶဘာသာ သာသနာ့အလံ တီထြင္​သူ ဘယ္​သူလဲ?လို႔​ေမးရင္​ လူအမ်ားစုက အ​ေမရိကန္​လူမ်ိဳး ဗိုလ္​မွဴးႀကီး ဟင္​နရီ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့လို႔ ​ေျဖၾကပါတယ္​။

ထို႔အတူ.. ျမန္​မာျပည္​႐ွိ စာ​ေရးဆရာ ပညာ႐ွင္​မ်ားစြာကလည္​း ဒီလိုပဲ ​ေရးၾက ​ေျပာၾကပါတယ္​။

အမွန္​စင္​စစ္​...
သာသနာ့အလံ​ တီထြင္​သူအစစ္​ဟာ အ​ေမရိ​ကန္​လူမ်ိဳး ဗိုလ္​မွဴးႀကီး ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ မဟုတ္​ပါဘူး။

ဆို​ေတာ့ကာ....
သာသနာ့ အလံတီထြင္သူဟာ သီရိလကၤာႏိုင္​ငံသား" စီ၊ပီ၊ဂုဏဝၯန"ဆိုသူပဲ ျဖစ္​ပါတယ္​။

ဒါျဖင္​့ သက္​​ေသအ​ေထာက္​အထား ဘာ​ေတြျပစရာ႐ွိလဲ?လို႔ ​ေမးစရာ႐ွိပါတယ္​႐ွင္​့။

အဲ့ဒီ​ေတာ့ ...
သာသနာ့အလံသမိုင္​းဟာ သီဟိုဠ္​, သီရိလကၤာက စခဲ့တာ​ေၾကာင္​့ သိရီလကၤာသမိုင္​းက​ေန  နိဒါန္​းပ်ိဳးရပါလိမ္​့မယ္။

သိရီလကၤာဘုရင္​​ေတြထီးနန္​းစိုက္​တဲ့ "ကနၵီ​ေတာင္​ကုန္​းၿမိဳ႕​ေတာ္​"ဟာ ၁၈၁၅ခုႏွစ္​မွာ ၿဗိတိသ်ွစစ္​တပ္​​ေ​တြရ​ဲ့ သိမ္​းပိုက္​ျခင္​းကို ခံရပါတယ္​။

အဲ့ဒီ​ေနာက္​ပိုင္​းႏွစ္​​ေပါင္​း ၂၀၀၀နီးပါး ႏိုင္​ငံ​ေတာ္​ဘာသာ အျဖစ္​ ကိုးကြယ္​လာခဲ့တဲ့ ဗုဒၶသာသနာ​ေတာ္​ဟာ သီဟိုဠ္​မွာ ​ေမွးမိွန္​လာခဲ့ပါတယ္​။

၁၈၅၀ ခု ​မွာ​​ေတာ့  သီဟိုဠ္​မွာ ခရစ္​ယာန္​ဘာသာဟာ အ​ေတာ္​လႊမ္​းမိုး​ေနပါၿပီ။

ဒါနဲ႔ ၁၉ရာစု ႏွစ္​ဝတ္​​ခန္​႔​ေရာက္​​ေတာ့ သီဟိုဠ္​မွာ​
ဗုဒၶဘာသာျပန္​လည္​ထြန္​းကား​ေရးအတြက္​ ​ေတာ္​လွန္​​ေရးတစ္​ခု ဆင္​ႏႊဲခဲ့ပါတယ္​။

၁၈၇၃ခုမွာ ဘာသာအယူဝါဒၿပိဳင္​ပြဲျကီးတစ္​ခု
ျပဳလုပ္​က်င္​းပပါတယ္​။

အဲ့ဒိၿပိဳင္​ပြဲႀကီးၿပီးတဲ့​ေနာက္..စိတ္​ပညာနဲ႔ ဘာသာတရားကို ​ေလ့လာ​ေနတဲ့, နယူး​ေယာက္​ၿမိဳ႕မွာ သီအိုဆိုဖီအသင္​းကို ထူ​ေထာင္​ထားတဲ့
အ​ေမရိကန္​လူမ်ိဳး ဗိုလ္​မႉးႀကီး​ေအာ္​လ္​​ေကာ့နဲ႔ ႐ု႐ွသူ မဒမ္​ဘလာဗာစကီတို႔ ႏွစ္​ဦးဟာ သီဟိုဠ္​ဘာသာ​ေရး​ေခါင္​း​ေဆာင္​​ေတြနဲ႔ ဆက္​သြယ္​ခဲ့ပါတယ္​။

၁၈၈၀ခု ​ေမ ၁၇ ရက္​​ေန႔မွာ ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ဟာ သီဟိုဠ္​ကို ​ေရာက္​လာခဲ့ပါတယ္​။သူဟာ ဗုဒၶဘာသာသို႔ ကူး​ေျပာင္​းခဲ့ၿပီး ၁၈၈၀ခု ​ေမ၂၅ ရက္​မွာ" ဂလႅ"သီအိုဆိုဖီ အသင္​းခြဲတစ္​ခုကို ထူ​ေထာင္​ပါတယ္​။ ​ေနာက္​ၿပီး​ေတာ့ သီဟိုဠ္​ ကိုလံဘိုၿမိဳ႕မွာလည္​း သီအိုဆိုဖီအသင္​းခြဲတစ္​ခုကို ထူ​ေထာင္​ခဲ့ပါတယ္​။

အဲ့ဒီမွာ "စီ၊ပီ၊ဂုဏဝၯနဟာ ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ရဲ႕ သီအိုဆိုဖီအသင္​းမွာ အသင္​းဝင္​တစ္​ဦးျဖစ္​လာခဲ့ပါတယ္​။

စီ၊ပီ၊ဂုဏဝၯန ဟာ ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ရဲ႕အရင္​းႏွီးဆံုးမိတ္​​ေဆြ လုပ္​​ေဖာ္​ကိုင္​ဖက္​တစ္​ဦးျဖစ္​လာပါတယ္​။

အဲ့ဒီ​ေနာက္​...

၁၈၈၄ခု ဇန္​နဝါရီ ၂၇ ရက္​​ေန႔မွာ
"ဗုဒၶသာသနာကာကြယ္​​ေရး​ေကာ္​မတီ" ကို ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့က ထူ​ေထာင္​တယ္​။စီပီဂုဏဝုၯန ဟာ အက်ိဳး​ေတာ္​​ေဆာင္​အျဖစ္​ တာဝန္​ယူရပါတယ္​။

​ေအာ္​လ္​​ေကာ့, စီပီဂုဏဝုၯန တို႔နဲ႔အတူ ဗုဒၶဘာသာဝင္​မ်ားရဲ႕ ​ေတာင္​းဆိုမႈ​ေၾကာင္​့ ၁၈၈၅ခု မတ္​လ၂၅ရက္​​ေန႔မွာ ၿဗိတိသ်ွအစိုးရက ကဆုန္​လျပည္​့​ေန႔ကို အမ်ားျပည္​သူတို႔ရဲ႕ အားလပ္​ရက္​အျဖစ္​ ​ေၾကျငာ​ေပးခဲ့ပါတယ္​။

၁၈၈၅ခု ဧၿပီလ ၂၈ရက္​ ကဆုန္​လျပည္​့​ေန႔ ဗုဒၶ​ေန႔အခမ္​းအနားဟာ သူ႔ကြၽန္​​ေခတ္​မွာ သိရီလကၤာႏိုင္​ငံသား​ေတြအတြက္ လြတ္​လပ္​စြာျဖင္​့ ပထမဆံုးက်င္​းပခြင္​့ခဲ့တာပါ။

အဲ့ဒိအခမ္​းအနားက်င္​းပတဲ့ ၁၈၈၅ခုႏွစ္​မွာ ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ဟာ သူ႔ရဲ႕ သီအိုဆိုဖီအသင္​းခြဲ႐ွိရာ အိနၵိယႏိုင္​ငံ မဒရတ္ၿမိဳ႕ ,အဒ်ာရ္​ကို ​ေရာက္​႐ွိ​ေနတယ္လို့ဆို​ပါတယ္​။​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ဆီကို ဗုဒၶ​ေန႔က်င္​းပခြင္​့ရ​ေၾကာင္​း ​ေကာ္​မတီက မဂၤလာသတင္​းပါးခဲ့ပါတယ္​။

ဆို​ေတာ့ကာ......

သီဟိုဠ္​ဗုဒၶ​ေန႔အခမ္​းအနားက်င္​းပဖို႔အတြက္​ ဗုဒၶသာသနာကာကြယ္​​ေရး​ေကာ္​မတီက စီ၊ပီ၊ဂုဏဝၯန ပါဝင္​​ေသာ ​အဖြဲ႔ဝင္​ ၁၀ဦး ​ေကာ္​မတီတစ္​ခုကို ဖြဲ႔ပါတယ္​။

ဗုဒၶသာသနာ ျပန္​လည္​ထြန္​းကား​ေရး ​ေတာ္​လွန္​ျခင္​းရဲ႕ ​ေအာင္​ျမင္​မႈ အထိမ္​းအမွတ္​တစ္​ခုအ​ျဖစ္​ "​ေကာထ​ေဟန"႐ွိ "ဒီပဒူတဝိဟာရ"မွာ အလံတစ္​ခုတင္​ဖို႔ဆံုးျဖတ္​ခဲ့ၾကပါတယ္​။

အဲ့ဒီမွာ ဗုဒၶသာသနာ့အလံ တစ္​ခုတီထြင္​ဖို႔ စီပီဂုဏဝၯနက ​ေကာ္​မတီကို တင္​ျပလို႔ ​ေကာ္​မတီက လက္​ခံခဲ့တာ​ေၾကာင္​့ ဗုဒၶ​ေန႔မွာ အလံတင္​ဖို႔ ဆံုးျဖတ္​ခဲ့ၾကပါတယ္​။

သာသနာ့ အလံကို သီရိလကၤာႏိုင္​ငံသား စီ၊ပီဂုဏဝၯနကပဲ တီထြင္​ ခဲ့ပါတယ္​။

၁၈၈၆ခု ဇန္​နဝါရီလ ၂၈ ရက္​​ေန႔ ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ သီဟိုဠ္​ကို ​ျပန္​ေ​ရာက္လာတဲ့အခ်ိန္​​ ထူးထူးျခားျခားသာသနာ့အလံကို ျမင္​​ရေတာ့ အလြန္​ႏွစ္​သက္​ သ​ေဘာက်သြားပါတယ္​။

သို႔​ေသာ္​...
သာသနာ့အလံရ​ဲ့ အရြယ္​အစားဟာ ႀကီးမား​ေနတာ​ေၾကာင္​့ အ​ေနသင္​့လုပ္​ဖို႔ ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့က အၾကံ​ေပးခဲ့ပါတယ္​။

အဲ့ဒီ​ေတာ့... ပရိ္​တ္​သတ္​ႀကီး​ေရ႕
စီ၊ပီဂုဏဝၯန တီထြင္​ခဲ့​ေၾကာင္​း သက္​​ေသအ​ေထာက္​အထား​ေတြကို ​ေျပာရမယ္​ဆိုရင္​

သာသနာ့အလံပံုစံကို ၁၈၈၅ခု ဧၿပီ ၁၇ရက္​​ေန႔ထုတ္​ သီဟိုဠ္​ "သရသဝိသ​ေႏၵ​ေရသ"စာ​ေစာင္​မွာ ထည့္​သြင္​း​ေဖာ္​ျပထားတယ္​။

သို႔​ေသာ္​...အဲ့ဒီမွာ တီထြင္​သူရဲ႕ အမည္​နာမကို ထည္​့သြင္​း​ေဖာ္​ျပျခင္​း မ႐ွိဘဲ ကိုလံဘို​ေကာ္​မတီက ​ေက်းဇူးတင္​​ဖြယ္​ ျဖစ္​​ေၾကာင္​းကိုသာ ​ေရးသား​ေဖာ္​ျပထားပါတယ္​။

သို႔​ေသာ္​.....
စီပီဂုဏဝၯနကြယ္​လြန္​ၿပီး ၂ ႏွစ္အၾကာ ၁၉၂၈ခု ​ေမ ၁ ရက္​​ေန႔ထုတ္​ "သုဒနမိန"စာ​ေစာင္​မွာ သာသနာ့အလံတီထြင္​သူဟာ စီ​ီပီဂုဏဝၯန ျဖစ္​​​ေၾကာင္​း ​ေရးသား​ေဖာ္​ျပထားပါတယ္​။

ထို႔အတူ....ကိုလံဘို ဗုဒၶသာသနာသီအိုဆိုဖီ အသင္​းရဲ႕ အတြင္​း​ေရးမႉးကလည္​း ရာျပည့္​စာ​ေစာင္​မွာ အဲ့ဒီလိုပဲ ​ေဖာ္​ျပထားပါတယ္​။

​ေနာက္​တစ္​ခ်က္​က......
ဗိုလ္​မႉးႀကီး ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ကိုယ္​တိုင္ "သာသနာ့အလံပံုစံ ​ေရးဆြဲသူဟာ" သူ မဟုတ္​​ေၾကာင္​း" ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့ရဲ႕ မွတ္​တမ္​း​ေဟာင္​း
စာမ်က္​ႏွာ ၄ ႏွင္​့ စာမ်က္​ႏွာ ၄၆၉ မွာ ဝန္​ခံ​ေရးသားထားပါတယ္​။

ဆို​ေတာ့ကာ....
သာသနာ့အလံတီထြင္​သူအစစ္​ဟာ လူအမ်ားစု ထင္​​ေနၾကတဲ့ အ​ေမရိကန္​လူမ်ိဳး ဗိုလ္​မႉးႀကီး ​ေအာ္​လ္​​ေကာ့မဟုတ္​ဘဲ အာ႐ွတိုက္​သား၊ သီရိလကၤာႏိုင္​ငံသား စီ၊ပီ ဂုဏဝၯနသာ ျဖစ္​ပါ​ေၾကာင္​း ​ေရးသားတင္​ျပလိုက္​ပါတယ္​႐ွင္။

က်မ္​းကိုး...

၁။ျပည္​​ေတာ္​ျပန္​ႏွလံုးသားမ်ား
သန္​းထြန္​း , လွည္​းကူး

၂။​ေထရဝါဒဓမၼစာ​ေစာင္​
၂၀၁၇ , ဧၿပီလထုတ္